Taalschouwing – Eindejaarstoespraken der Koningen 2023
Hoe Nederlands is het Nederlands van Zijnen Majesteiten?
Hoe Nederlands is het Nederlands van Zijnen Majesteiten?
Taalschouwing is ene wedstrijdreeks onder het vaandel van het Zaakwoordenboek der Lage Landen waarin taalgebruik de grondslag vormt. De insteek is het oordelen over hedendaags taalgebruik met een speelsere dan ernstige insteek; enkel het lof des zaakwoordenboeks is te winnen.
Geachte lezenaar of lezenaarster,
van alle beoordelingen die ik zou kunnen maken is dit bij wijlen de meest hachelijke. Als mijn berichtgeving stilvalt na dit bericht, laat er geen twijfel over mijn lot bestaan.
Nu de verklaring waarom: dit schrijfsel zal de afgelopen eindejaarstoespraken van zowel Koning Willem-Alexander der Nederlanden als Koning Filip der Belgen van dichtbij bekijken om te zien wie de fraaiste redenaar der Lage Landen is.
Om in de strekelijke sfeer te blijven had ik ook gezocht naar ene redevoering uit Luxemburg, maar gezien deze niet in het Nederlands is heeft het weinig nut bedacht ik mij kort daarna; wij houden het bij twee deelnemers.
Dit zijn de bronnen die voor dezer schouwing werden gebruikt:
De toespraken zijn tevens op YouTube te zien indien UE enen snelle indruk wilt krijgen:
De kersttoespraak van Koning Willem-Alexander der Nederlanden.
De kersttoespraak van Koning Filip der Belgen.
Voordat ik de schouwing voortzet wil ik nog even de hoofding van dit stuk toelichten. Namelijk, oorspronkelijk had ik hier Kersttoespraken der Koningen 2023 neergeschreven, maar toen ik mijn klad had afgerond viel een kwartje—onder andere door ene opmerking die ik las op Twitter (X.com)—dit zijn helemaal geen Kersttoespraken; het zijn toespraken in de tijdspanne van Kerst (op de Gregoriaanse tijdwijzer).
Deze gevolgtrekking is duidelijk na de toespraken te hebben gelezen ofwel beluisterd. Beide redevoeringen zijn gevuld met onderwerpen die zich buiten onze marken bevinden; die—durf ik te stellen—voor velen van lagere zorg zijn dan wat zij werkelijk voor hun kiezen krijgen. Waarom de geboorteviering van Jezus Christus enkel gebruiken voor zulke staatkundige onderwerpen? Koning Willem-Alexander gaf weliswaar ene ietwat verborgen verwijzing aan den beginne zijner toespraak, maar deze ging wel met enige wazigheid gepaard. Koning Filip vermeed Hem volledig.
"Eindejaarstoespraken" is vervolgens mijn oplossing; zonder ene anti-christelijke gevoelswaarde, zeg ik daarbij. Het is gewoon zo dat ik de hedendaagse ontwaarding onzer woorden dermate storend vind dat ik er zelf niet aan ga bijdragen. Het is aan den Koningen om te bepalen wat zij belangrijk genoeg achten om het volk mee aan te spreken, maar woorden doen ertoe; zo ook hun betekenis.
Nu is het tijd voor der schouwing. Vanaf heden zal ik ook strafpunten gaan toekennen voor onnodig gebiedende wijs-beziging en onjuist naamvalgebruik. Ook nieuw is dat ik nu mijn schouwingen deel (voor den belanghebbende, zie de afbeeldingen hieronder).
De Regels
2 strafpunten
- Onvormelijk/onbeleefd taalgebruik.
Voorbeeld: je, jij of jou(w) in plaats van u(w) als het gaat om het aanspreken des lezers of der lezeres; je (in plaats van men).
Toelichting: er wordt niet harder gestraft voor tweede persoon-beziging in geval van u(w), alhoewel derde persoon beleefder is. - Volledig uitheems woord en uitheemse samenstelling.
Voorbeelden: interessant; impact; grip; klimaatcrisis; kabinetsformatie.
Toelichting: in de meer onnodige zin, niet ieder uitheems woord wordt meegenomen, waaronder bepaalde vernederlandste woorden zoals bijvoorbeeld "plaats" (Frans) en "grens" (Duits).
1 strafpunt
- Onnodig vernederlandst woord.
Voorbeeld: realiseren; investeren; checken; repareren; stimuleren. - Onnodig gebiedende wijs.
Voorbeeld: "zorg voor elkaar" (dwingend) in plaats van "zorge voor elkaar" (aansporend).
Toelichting: wanneer de insteek aansporend of wensend is, is de—inmiddels weliswaar verouderde—aanvoegende wijs gepaster en wordt de gebiedende wijs afgekeurd. - Onjuist tussenruimtegebruik.
Voorbeelden: "woning tekort" in plaats van "woningtekort"; "Albert Heijn winkel" in plaats van "Albert Heijn-winkel". - Onjuist naamvalgebruik.
Voorbeeld: "wier vader" in plaats van "wiens vaders".
Toelichting: dit is tegenwoordig zeldzaam, maar indien het verkeerde woordgeslacht wordt gebruikt wordt hier toch een strafpunt voor gerekend.
0,5 strafpunt
- Onnodige samentrekkingen.
Voorbeeld: "zo'n" (in plaats van "zo een"). - Slordige stijl.
Voorbeelden: Hulpwerkwoord achter voltooid deelwoord (Duitsvorming); een zin beginnen met bijvoorbeeld "en" of "maar". - Spreektaal.
Voorbeelden: we (in plaats van wij); ze (in plaats van zij, hen, hun).
De Schouwing
Koning Willem-Alexander der Nederlanden
Zijne Majesteit Willem-Alexander Claus George Ferdinand, Koning der Nederlanden, Koningszoon van Oranje-Nassau, Jonkheer van Amsberg.
- Woorden: 803
- Strafpunten: 64,5
- Toegift: 0
- Strafpunten, geheel en al: 64,5
- Waarderingscijfer: 92/100%
Koning Filip der Belgen
Zijne Majesteit Filip Leopold Lodewijk Maria van België, Koning der Belgen.
- Woorden: 526
- Strafpunten: 55
- Toegift: -1
- Strafpunten, geheel en al: 54
- Waarderingscijfer: 89,7/100%
Koning Filip kreeg ene toegift voor zijnen vormelijken groete.
Alhoewel ik vaak hoor—bedenk wel, dit is dus inzonderheid tot mijn kringen begrensd—dat de veramerikanisering van Belgen langzamer verloopt dan bij ons in de noordelijke gewesten, vond ik het verrassend dat de Koning der Belgen meer spraakkunstige missers in zijner toespraak had dan zijn koninklijke evenknie: tweemaal hulpwerkwoord achter voltooid deelwoord, om maar wat te noemen. Kleine dingen weliswaar, maar bijzonder genoeg om te benoemen met dit soort muggenzifterij.
Tot slot, ik wil Zijnen Majesteiten lof geven voor der beknoptheid (allebei ruim onder de 1.000 woorden), dit is gewaardeerd. Doch, ik mis deftigheid. Het taalgebruik had bekoorlijker gekund en statiger gemogen dan de gemiddelde Tweede Kamer-redevoering – naar mijn mening, uiteraard.
De Winnaar: Koning Willem-Alexander der Nederlanden
Het Zaakwoordenboek der Lage Landen deelt met trots en geneugte dat de Nederlandse Koning naar huis zal gaan als de overwinnaar dezer taalschouwing met een waarderingscijfer van 92%!
De prijs is zoals altijd immer het lof des zaakwoordenboeks, en bovendien, er is niets dat het ZLL kan geven wat een Koning niet reeds bezit.
Tot de volgende schouwing.
Hoogachtend,
C. J. Righart
Beeld
Hoofding, achtergrond: Marcel Antonisse / Anefo, CC0, middels Wikimedia Commons
