De Uitgelichten van Sprokkelmaand 2023

Inhoudsopgave

• Woord der Maand: 'dwaler'
• Afbeelding der Maand: 'zilverlaken'
• Aanhaling der Maand: 'Cadente lucifero'

Geachte lezenaar of lezenaarster,

welkom tot iets nieuws. Ene vervanging van wat voorheen een gedeelte was van de Nieuwsbrief der Lage Landen. De nieuwsbrief bevatte namelijk uitgelichte zaken die ook op de hoofdbladzijde van het ZLL verschijnen. Deze zouden dan worden bijgewerkt met de uitgave van de voorgenoemde nieuwsbrief.
Evenwel, met een nieuwsbrief die almaar langer werd (en wordt), en dus minder vaak uitgebracht, werden deze verversingen ook minder regelmatig.

Laat de uitgelichten dan hun eigen brief krijgen.

Zodoende werden drie nieuwe onderdelen ene werkelijkheid: het Woord der Maand, de Afbeelding der Maand en de Aanhaling der Maand.

Deze drie worden dan in deze nieuwe maandelijkse reeks nogmaals uitgelicht voor zowel mijnen eigen archieve, als voor men die mogelijk wel belangstelling heeft voor wetenswaardigheden zonder hiervoor minstens eenmaal iedere maand het ZLL te moeten bezoeken.

De uitgelichten van louwmaand heb ik overgeslagen terwijl ik dit liet bezinken, maar zijn te allen tijde terug te zien in het kenmerkende overzicht.

Woord der Maand: 'dwaler'

Een dwaler is een groot, bolvormig sterrenkundig lichaam dat noch ene ster, noch een overblijfsel daarvan is. Het zonnestelsel telt ten minste acht dwalers: de aardse dwalers Mercurius, Venus, Aarde en Mars, en de reuzendwalers Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus.

Het leenwoord planeet is afkomstig van het Griekse πλανήτης ('planētēs'), dat weer teruggaat op πλανὰομαι ('planáomai'), dat ronddolen of rondzwerven betekent – vandaar ook het Nederlandse 'dwaler' en 'dwaalster' ('dwalen'+'ster' (een dwalende ster, uitgesproken als dwaalstèr), niet te verwarren met de eigenlijke vrouwelijke evenknie van dwaler,  'dwalen'+'-ster' (zij die dwaalt, uitgesproken als dwaalstur)).

Met de ontwikkeling des sterrenkijkers werd de betekenis van dwaler uitgebreid tot voorwerpen die alleen met hulp zichtbaar waren: de ijsreuzen Uranus en Neptunus; Ceres en andere lichamen die later als deel des dwalerachtigengordels* werden erkend; en Pluto, waarvan later werd vastgesteld dat deze het grootste lid was der verzameling ijzige lichamen die bekend staat als de Kuipergordel.

* of 'sterachtigengordels', beide vormen zijn vertalingen van planetoïdengordel en asteroïdengordel, onderscheidenlijk, met de -s des tweeden naamvals (mannelijk).

Afbeelding der Maand: 'zilverlaken'

Een zilverlaken (Crocus versicolor) is ene soort bloeiende plant in het geslacht Crocus der maagschap Iridaceae, die te Zuidoost-Frankrijk, Monaco en Noordwest-Italië voorkomt. Hij bloeit van sprokkelmaand tot grasmaand en groeit in struikgewas en tussen rotsen tot op een hoogte van 1200 meter.

Aanhaling der Maand: 'Cadente lucifero'

Van dichter G. Gossaert:

Verre, oever tot oever, scheidde ons
't Ziltige zwin en het zwalpend tij;
Wie door den storm en den stroom geleidde ons?
'Enkel een ster, tusschen u en mij.'

Liefde met teedere handen spreidde ons
't Leger van bladeren windevrij;
Nacht met zijn vleugelen veilig ombreidde ons
Waar we sluimerden, zij aan zij;
Wakker, waakzaam als wachter, beidde ons
Enkel een ster, tusschen u en mij.

Nu, op eenzame sponde, glijde' ons
Zeg mij, liefste, o zeg, wat scheidde ons?
'Enkel een ster, tusschen u en mij!'

Hoogachtend,
C. J. Righart

Afbeelding (achtergrond): Meneerke bloem, CC BY-SA 3.0, middels Wikimedia Commons
Afbeelding (vormgeving): C. J. Righart